Prywatne i aktorskie życie Marii Fedorowiczowej – żony jednego z zarządców majątku Zamoyskich w galerii „Z ogrodu”.
W lipcu i sierpniu w galerii „Z ogrodu” w Muzeum Zamoyskich będzie eksponowana wystawa poświęcona aktorce, Marii Federowiczowej. Gwiazda teatru z przełomu XIX i XX wieku była żoną jednego z zarządców ziemskich ordynacji kozłowieckiej.
Maria Federowiczowa, właściwie Augusta Paulina z Ohmencetterów, urodziła się w 1871 roku w Warszawie w rodzinie bednarza Franciszka Ohmencettera i Pauliny z Piekarskich. Mając niespełna 16 lat wyszła za mąż za włoskiego adwokata Lorenza Valeri. W tym czasie rozpoczęła naukę w Klasie Dykcji i Deklamacji przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Debiutowała na scenie w roku 1893 pod pseudonimem Maria Federowicz. Karierę kontynuowała, z sukcesami, przez 20 lat. Najczęściej występowała na deskach stołecznego Teatru Rozmaitości, a w sezonie 1916/1917 była gwiazdą Teatru Wielkiego w Lublinie. Stworzyła wiele niezapomnianych kreacji aktorskich, była ulubioną aktorką Stanisława Przybyszewskiego, sama także reżyserowała i pisała sztuki teatralne. W roku 1915 wyszła za mąż za Ewarysta Czarneckiego, zarządcę dóbr w majątku Zamoyskich w Kozłówce. Opuściła scenę i zamieszkała z mężem na wsi (m.in. w Nasutowie i Elizówce). Zmarła w roku 1922 w Puławach.
Postać aktorki przywołujemy poprzez liczne fotografie, afisze teatralne, recenzje ze spektakli z jej udziałem, osobiste pamiątki. Wiele miejsca poświęcono „kozłowieckiemu i lubelskiemu” etapowi w jej życiu.
Ekspozycja, na którą wstęp jest wolny, powstała dzięki zaangażowaniu Muzeum Literackiego im. Józefa Czechowicza, oddziału Muzeum Lubelskiego, Muzeum Teatralnego w Warszawie oraz historyka i propagatora postaci Marii Federowiczowej, Kazimierza Parfianowicza.
Ekspozycję w galerii dopełnia portret Marii Federowiczowej, eksponowany w pałacowych wnętrzach. To kopia obrazu Ludomira Janina-Janowskiego (1862–1939). Dzieło na wystawę udostępniło Muzeum PTTK w Puławach. Wystawę zorganizowano z okazji Roku Polskiego Teatru.
